Viðar Finnsson er einn af þessum skelfilegu mótorhjólagæjum, sem þeysa um bæinn að sumarlagi á kraftmiklum mótorhjólum, með stóra hjálma á höfði og uppgallaðir í leðurfatnað.
En Fatnaðurinn er ekki bara stæll, heldur mikilvægt öryggisatriði, og það er hjálmurinn líka. Hraðinn á mótorhjólunum er heldur ekki ýkja mikill innanbæjar, þegar vel er að gáð. BB tók Viðar tali og spurði hann um mótorhjóladelluna, en hann hefur fengið konu sína Söru Möller til liðs við sig, þó hún neiti því að vera jafn gagntekin af hjólunum og Viðar. Hann hefur einnig um nokkurt skeið viðað að sér upplýsingum um sögu bifhjóla á Ísafirði, en hún er lengri og merkilegri en margur hyggur.
Viðar segist ekki vita hvað hann hafi átt mörg hjól yfir ævina en þau séu ekki mörg. ,,Ég er búinn að eiga þetta hjól sem ég á núna síðan 1989, en það er Suzuki hjól. Ég hef eiginlega verið að smíða mér keppnishjól,” segir Viðar. Svala skýtur inn í að það sé svo kraftmikið að það sé tæpast hægt að nota það hér á landi. Viðar jánkar því og segir að líklegast til fengi hann ekki að nota hjólið í Evrópu þar sem reglur um mótorhjólaakstur séu mun strangari en hér. ,,Hjólið hefur rúmt hestafl á hvert kíló. Það er á að giska tólf sekúndur úr kyrrstöðu í 250 kílómetra hraða. Ég nota þetta hjól dags daglega, en í Evrópu þyrfti ég að hafa áralanga reynslu af akstri á keppnisþrautum til að fá að nota hjólið. Ég geri mér fyllilega grein fyrir ábyrgðinni sem fylgir því að eiga svo kraftmikið hjól, ég get til dæmis ekki leyft mér að selja hverjum sem er svona tæki.”
Svala segist aðspurð að áhuginn á að prófa mótorhjól hafi alltaf blundað í henni, þó hún hafi ekki látið til skarar skríða fyrr en hún kynntist Viðari.
Jólahjól í stofunni
„Við eigum sitt hvort hjólið og notum þau mikið á meðan færðin leyfir. Ég var búinn að ýta á Svölu að taka hjólapróf, og hún gerði það síðasta sumar og keypti sér hjól í kjölfarið, og annað í bútum. Við gerðum það bæði upp, og það er eiginlega betra en nýtt. Það er mjög skemmtilegt ferðahjól, frekar létt hjól með góðri vél en loftfjöðrum allan hringinn, svo Svala finnur ekkert fyrir því að aka hjólinu á malarvegum. Síðan hún tók prófið höfum við verið mikið á ferðinni á hjólunum og þetta er rosalega gaman. Draumurinn er að geta farið til Evrópu, með engan farangur nema mótorhjólið. Þetta kostar sama og ekkert, hjólin eyða nánast engu og það kostar lítið að fara með þau í ferjurnar. Svo er það hlýtt á sumrin að það má bara sofa við hliðina á hjólunum,” segir Viðar. Hjólin þeirra fá þann sess sem þeim ber, yfir vetrarmánuðina er þeim lagt, ekki inn í geymslu eða bílskúr eins og flestir myndu gera, heldur er þeim komið fyrir í upphituðu herbergi í húsi Viðars. Honum finnst geymslustaðurinn greinilega ekkert skrýtinn.
„Þetta er ekkert mál, þessi geymsla fer bara best með þau. Það er regla hjá mér að þegar fyrsta hálkan kemur, og hjólin eru tekin af götunni, eru þau höfð í toppstandi, þau eru þrifin og bónuð, teknir úr þeim rafgeymar og bensíni tappað af líka. Svo kem ég þeim fyrir þar sem er hiti. Það eina sem við þurfum að gera þegar vorar, er að setja rafgeymana í, en þeir eru teknir úr til að valda ekki tæringu. Ég geri þetta í stað þess að aka þeim skítugum inn í skúr, óupphitaðan, þar sem þau yrðu fyrir hita- og kuldabreytingum og sagga. Um vorið væri allt orðið pikkfast í hjólunum og það tæki einhverjar vikur að koma því á götuna. Menn lenda oft í því að þurfa að rífa hjólin í sundur eftir veturinn, en með því að geyma þau inni í upphituðu herbergi, eru þau klár til notkunar hvenær sem er. Mér finnst þetta sjálfsagður hlutur að geyma hjólin inni í herbergi. Þetta sparar manni mikla vinnu og það er mikið skemmtilegra að sjá fallegt, stífbónað hjól, en ónýtt sófasett. Hjól getur verið fallegasta mubla, “ segir Viðar.
Hjólin þjóna ýmsum tilgangi yfir vetrarmánuðina, og Svala segir að Viðar hafi stillt sínu hjóli upp inni í stofu ein jólin, og skreytt það með forláta jólaseríu. „Það var alveg nóg pláss fyrirjólatré, en ég gerði þetta fyrir krakkana og þetta þótti eitthvað öðruvísi,” segir Viðar og vill auðsjáanlega lítið ræða óhefðbundnar jólaskreytingar sínar.
Hafði mikið fyrir að eignast fyrsta hjólið
Það kemur næstum því fyrirlitningarsvipur á Viðar þegar hann er spurður um fyrsta hjólið sitt, og greinilegt að honum finnst ekki mikið til þess koma í dag, enda hamingjusamur eigandi mótorhjóls af kraftmestu gerð.
„Það var bara skellinaðra,” hálfhnussar í Viðari, en hjólið eignaðist hann þegar hann var þrettán ára og hann átti það í nokkur ár. Svo kemur nú í ljós að það eru ýmsar minningar tengdar fyrstu skrefunum á mótorhjólaleiðinni. „Mótorhjólaeignin bitnaði auðvitað á foreldrunum, því það þýddi ekkert að læsa hjólin inni, við hefðum bara búið okkur til nýtt hjól. Þá fórum við oft inn í fjörð til að leika okkur. Löggan var alltaf á eftir okkur, því við vorum allt of ungir til að aka hjólunum, hún náði okkur aldrei en vissi auðvitað hverjir þessir mótorhjólastrákar voru, þetta var ekkert öðruvísi en í dag.
Ég breytti bara hjólinu þangað til löggan hætti að geta náð mér. Við fundum út að löggan var á gömlum Landroverjeppa og komst ekki upp hallann þar sem Hlíf er nú. Aðalvinnan hjá okkur var að fá hjólið það kraftmikið að það drifi upp hallann til hliðar við trjálundinn. Þegar það tókst vorum við sloppnir, því löggan elti okkur alltaf þarna inn. Þá skutumst við upp á veginn og hurfum á milli húsanna. Löggan var svo lengi að snúa við á Landrovernum og fara hringinn upp á veg, að á þessu flutum við.
Ég hafði mikið fyrir að eignast hjólið, og fjármagnaði það allt sjálfur. Ég var á sjó, seldi blöð og svoleiðis. Ég var ekki nema þrettán ára gamall þegar ég fór fyrst á færi, þá háseti á bát. Svo lönduðum við líka upp úr Fossunum, við vorum á kafi í vinnu tólf, þrettán ára,” segir Viðar. Hann man ekki lengur kaupverðið á hjólinu en annað því tengt rifjast nú upp. „Nú man ég hvernig ég fjármagnaði kaupin, ég fór og talaði við bankastjóra, hann hét Helgi ef ég man rétt. Hann var svo hissa á að ég skyldi þora að tala við hann, að mig minnir að hann hafi lánað mér sjálfur fyrir hjólinu. Ég var svo ákveðinn í þessu, kom askvaðandi inn þrettán ára og vildi fá lán. Ég held að hann hafi hringt í pabba eftir á og sagt honum af þessu því maður þurfti að vera átján ára til að fá víxil.”
Tókst að lækka iðgjöldin
Viðar hefur eytt töluverðum tíma í að semja við tryggingafélög um lækkun á tryggingariðgjöldum fyrir mótorhjólafólk á Ísafirði. Og náði árangri, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum getur mótorhjólaeigandi lækkað iðgjöld sín um 90%, og jafnvel meir. Sem dæmi nefnir hann að fullt tryggingariðgjald af hjóli Svölu hafi numið 167 þúsund á ári, en sé í dag ellefu þúsund. ,,Ég sá það að við gátum ekki leyft okkur að eiga hjól, hvað þá sitt hvort hjólið af því iðgjöldin voru svo óheyrilega há. Ég fór því í alls konar vesen við tryggingarfélagið, og fékk m.a. upplýsingar frá Umferðarráði um tíðni mótorhjólaslysa á svæðinu síðustu fjögur árin. Til að komast inn í pakkann þarftu að hafa þrjár tegundir trygginga hjá Scandia og ganga að umgengnisreglum við hjólið, sem ég samdi og tryggingarfélagið samþykkti.
Reyndar eru reglurnar svo sjálfsagðar að það á ekki að þurfa að segja mótorhjólafólki þær, reglurnar þykja bara svo fínar af því að ég setti þær á prent, þær eru að vera með hjálm, vera í hlífðarfatnaði, en það er ekki lagaskylda að vera í hlífðargalla uppúr og niðurúr og háum stígvélum með stáltám, heldur aðeins að vera með hjálm. Leðurgalli hefur allt að segja, og hann getur komið íveg fyrirmikil meiðsli. Hann getur líka hjálpað til við að halda skrokknum saman ef hann brotnar. Þriðja reglan er að lána aldrei hjólið sitt. Það kom nefnilega í ljós, að í yfir 90% tilfella var ökumaður mótorhjóls sem lenti í slysi, ekki eigandi hjólsins og í á að giska 80% tilvika voru ökumenn hjólanna ekki í órétti. Það var gerð tilraun á síðasta ári með að lækka iðgjöldin hér, og það gaf það góða raun að okkur er boðið upp á þau aftur í ár. Ég benti tryggingafélaginu bara á staðreyndir, og sýndi fram á að það hefði ekki rétt á að hafa iðgjöldin svona há hér, því tjónagreiðslur eru nánast engar. Ef Svala fer á hjólið mitt, hefði kostað 208 þúsund að tryggja það með gamla iðgjaldakerfinu, en í dag borga ég nítján þúsund. Lækkunin á iðgjaldi af hjólinu mínu á einu ári, nægði fyrir hjólinu handa Svölu.
Þetta hefur vakið mikla athygli hjá Bifhjólasamtökunum og menn þaðan hafa verið að fá upplýsingar hjá mér um þessi breyttu iðgjöld. Nú þegar hefur ákveðinn bifhjólaklúbbur í Reykjavík, eigendur fornhjóla fengið þennan samning gegn því að fara eftir reglunum hjá okkur, en þeir mega bara nota hjól sem eru eldri en tuttugu ára. En þetta er rosalegur sigurfyrir okkur í baráttunni við tryggingafélögin. Annar mikilvægur sigur vannst fyrir tveimur árum síðan, þegar við fengum í gegn lagabreytingu í þá veru að við tjón þar sem mótorhjól koma við sögu er metið hver er í rétti og hver ekki.
Áður giltu þær reglur að trygging mótorhjólsins greiddi allt tjón. Það hefði ekki skipt neinu máli hvort ökumaður þess var í órétti eða ekki. Ef þú varst stopp úti í vegkanti og að borða nestið þitt, og Jón Jónsson kom akandi og ók yfir þig, borguðu hans tryggingar ekki tjónið heldur þínar. Meðal annars vegna þessa voru iðgjöldin svo há.”
Tryggingafélög selja stórhættuleg tjónahjól
Viðar segir að óheyrilega háar tryggingar valdi því að alltaf séu einhverjir sem aki um ótryggðir með fölsuð númer. „Þetta er það sem tryggingarnar hafa kallað uppá, og fyrir mótorhjólamann í dag er tryggingafélagið hættulegasti aðilinn. Það er vegna þess að tryggingafélög setja tjónahjól á uþpboð, þar sem einhver handlaginn maður sem er glúrinn að rétta og Sprauta, kaupir hjólið, en hann veit ekkert um hjólið sjálft. Mótorhjólaviðgerðir eru ekki lögverndað starf, sem það ætti að vera. Maðurinn lagarbeyglurnar, en ekkert meira. Svo kemur til dæmis strákurinn minn, sem er nýkominn með hjólapróf, og hann sér bara flott hjól, nýsprautað og fínt. Hann hefur ekki þekkingu til að sjá að hjólið er stórhættulegt, með ónýtum legum, framhjólið læsist eða eitthvað enn annað. Strákurinn kaupir hjólið, og þar með er það komið á götuna og þess eru mörg dæmi að mótorhjól hafi sjö sinnum verið skráð ónýt hjá Bifreiðaskránni, en þau fara alltaf aftur á götuna. Erlendis er grindin yfirleitt bútuð niður þegar hjól eru dæmd ónýt, og þannig ætti það að vera hér líka.
Einn kunningi minn keypti hjól á síðasta ári, sem hafði verið flutt inn notað frá Bandaríkjunum. Hjólið var eitthvað skrýtið á malbiki, en það gekk vel að aka því á malarvegum, ef ekið var eftir veginum miðjum, þar sem hryggurinn myndast. Þegar við skoðuðum hjólið reyndist vera sex sentimetra skekkja á fram- og afturhjóli, sem annað var til hliðar við hitt. Það fylgdu engar upplýsingar um að hjólið væri tjónahjól,” segir Viðar og hann fullyrðir að mörg slys hafi orðið vegna tjónahjóla í umferð.
Fjórir íbúar á Hlíf gamlir mótorhjólaeigendur
Saga bifhjóla á Ísafirði nær aftur til ára síðari heimstyrjaldarinnar, en ýmsir Ísfirðingar urðu sér úti um herhjól, forláta gripi sem hægt var að þeysast á yfir flestar vegleysur, og Viðar segir að hjólin hafi verið mikilvægur hlekkur í samgöngusögu Ísfirðinga, áður en vegagerð hófst fyrir alvöru á milli byggðarlaga og útúrfjórðungnum. Hann hefur greinilega mikla ágirnd á segulbandi blaðamanns, og segist fá ótal upplýsingar á förnum vegi, en þó eigi hann eftir að grafa upp hvaða Ísfirðingur eignaðist fyrsta mótorhjólið.
„Ég fæ rosasögur frá þessum tíma þegar ég hitti gömlu mótorhjólakallana, ég þarf eiginlega að hafa svona segulband og taka þær upp,” segir Viðar. Hann segist þurfa að fá einhvern í lið með sér til að skrifa niður þær upplýsingar sem hann hefur aflað, en það hefur enn ekki orðið úr því. „Ég hef mikinn áhuga á að safna saman sögu bifhjóla á Ísafirði. Ég hef sjálfur svo gaman af hjólum og foreldrar mínir voru mikið á hjólum. Þau bjuggu í sumarbústað inni í skógi og komust ekki til vinnu nema hafa hjólið, en hafa nú gleymt þeim tíma, að minnsta kosti skilja þau ekkert í því af hverju ég er á hjóli í dag, og finnst þetta bölvað vesen og vitleysa.
Ég hef alltaf haft áhuga á að gera upp gamalt hjól, og svo kviknaði áhuginn á sögunni smátt og smátt. Ég á eftir að grafa upp fyrsta mótorhjólaeigandann hér, en á Hlíf eru einir fjórir menn, komnir um nírætt, sem áttu mótorhjól á sínum tíma.” Viðar nær í þéttskrifaða bók þar sem hann hefur skrifað nöfn ýmissa gamalla mótorhjólaeigenda. Þar má finna nöfn þeirra Guðbjarnar Jónssonar, Eiríks Guðjónssonar, Aðalbjarnar Guðmundssonar, Bærings Jónssonar, Ingólfs Eggertssonarí Pólnum, Helga Hjartarsonar, Hjartar Jónssonar og Simsonar gamla svo einhverjir séu nefndir. „Þessir menn, sem enn eru á lífi eiga mikið af góðum minningum, og sumir þeirra eiga myndir úr ótalmörgum ferðum sem voru farnar á hjólunum hér í eina tíð. Hjólin komu mikið til frá Bretanum og það eru til nokkur hjól á landinu frá þessum tíma. Elsta hjólið sem ég hef grafið upp er á Eyrarbakka í eigu Sigurðar Ingólfssonar og er frá árunum fyrir 1940. Hann bjó á Eyri við Ingólfsfjörð og notaði hjólið til að komast til Hólmavíkur.”
Öll fjölskyldan á einu hjóli
„Sögurnar segja manni svo mikið, blómatími mótorhjólanna var á eftirstríðsárunum, en svo datt þetta í lægð á milli. Þetta voru aðalfarartækin hér áður fyrr, og oft voru hjón með tvö börn á einu hjóli. Þá var yngsti krakkinn á tanknum eða stýrinu fyrir framan pabbann, sem keyrði. Fyrir aftan hann kom eldri krakkinn og aftast var svo mamman. Svona fór fólk um allt, upp að skíðaskála, inn í skóg, út í Arnardal og inn í Álftafjörð um hverja einustu helgi. Þetta var jafnvel eina farartækið sem fjölskyldan átti, en ég veit ekki hvað yrði sagt við mann í dag, ef fjöskyldan færi öll á eitt hjól.
Ísafjörður er trúlega einn merkasti bifhjólastaður á landinu, því hér voru á tímabili 24 hjól en bara 8 bílar. Það eru svo margar skemmtilegar sögur sem fylgja þessum tíma, en það hefur enginn nennt að safna þeim saman. Ég komst til dæmis að því að Helgi Hjartar og Geiri Bæsa voru fyrstu mennirnir sem fóru á vélknúnu farartæki til Súðavíkur, og eins til Þingeyrar. Þeir gerðu þetta tugum ára áður en vegirnir til staðanna komu. Fólk notaði bifhjól til þess að fara suður, til Siglufjarðar, yfir Þorskafjarðarheiðina, og til Hólmavíkur löngu áður en Djúpvegurinn opnaði. Þá var ekið eftirslóðum, túnum og fjörunni, alls staðar þar sem hægt var.
Þegar Helgi og Geiri Bæsa fóru á Þingeyri, var meðal annars farið eftir fjörunni, þegar þeir ætluðu að snúa heimleiðis, var komið flæði og þeir komust ekki sömu leið til baka. Þeir urðu því að láta ferja sig og hjólin yfir Dýrafjörðinn. Matti Bjarna fyrrverandi alþingismaður var á kafi í mótorhjólunum líka, hann fór oft, ásamt fleirum, yfir Gemlufallsheiði, eftir einhverjum krókastígum og þeir létu svo ferja sig yfir á Þingeyri. Þetta var svona helgarsport hjá þeim félögunum. Svo voru menn afskaplega vel klæddir á mótorhjólunum, þegar farið var á ball var innst drifhvít stífstraujuð skyrta og bindi, utan yfir hana var þykkköflótt vinnuskyrta og tóbakshálsklúturtilheyrði, og leðurjakki utan yfir allt. Það þótti óskaplega fínt að vera með leðurhúfu líka. Menn buðu líka blómarósunum í Húsmæðraskólanum Ósk í ferðalög á hjólunum, þá var tvímennt á hverju hjóli út í Arnardal og í fórum Helga eru myndir úr slíku ferðalagi.
Nýlega sagði Helgi mér sögu af því þegar hann og Dúddí fóru ásamt öðru barninu í hjólatúr. Þau heyra smádrunur fyrir aftan sig, og fljótlega skýst mótorhjól fram úr þeim. Þá var þar kominn fjölskyldufaðir með konu og tvö börn. Hann vinkar Helga, og hverfur sjónum, en nokkru seinna eykst hávaðinn ógurlega. Nokkru seinna aka Helgi og hans fjölskylda fram á pústið af hinu hjólinu, en það hafði dottið undan, alveg frá vélinni og aftur úr og var stykkið um einn metri á lengd. Sú fjölskylda hafði ekki orðið vörvið neitt, þó hávaðinn í hjólinu hafi auðvitað aukist gífurlega. Loksins þegar Helgi nær hinum ferðalöngunum heima á hlaði hjá þeim, segir hann við ökumanninn, „Heyrðu góði, týndirþú ekki einhverju?” Þá lítur hinn yfir fjölskylduna og segir „Nei, nei, erum við ekki öll hérna?”
Marga dreymir um að fá sér mótorhjól á ný
Viðar segist hafa orðið þess áskynja að margir gamlir mótorhjólaeigendur gæli við þá hugmynd með sjálfum sér að fá sér hjól á ný. „Það er nokkuð af fólki sem er komið yfir sextugt sem langar til að fá sér mótorhjól á ný. Til dæmis kom Torfi Björns til mín og sagðist vera búinn að fá leyfi hjá henni Siggu sinni til að kaupa aftur hjól,” segir Viðar.
Að lokum hefur Viðar orð á því að oft velji fólk sér óþarflega dýran flutningsmáta, það hvarfli ekki að því að nota mótorhjól, sem þó eru ódýr í rekstri. „Sjáið bara eitt lítið dæmi, hann Ólaf Helga koma akandi ofan af Urðarvegi að Stjórnsýsluhúsinu, einn í sjö manna bíl sem vegur á þriðja tonn. Hann ætti að fá sér mótorhjól í vinnuna.”
Bæjarins Besta 28.2.1996
