-49°C

Eftir því sem dagarnir verða kaldari á norðurhveli jarðar forðast flestir mótorhjólamenn að aka í kulda – hvað þá í snjó og á ís. En fyrir Marek Suslik, 46 ára pólskan ævintýramann sem gengur undir nafninu Hvíti úlfurinn, myndi veturinn okkar líklega þykja mildur.

Í janúar 2020 lagði hinn ótrauði Pólverji í 6.989 mílna (um 11.250 km) ferð frá Póllandi yfir víðáttumiklar og eyðilegar sléttur Síberíu til Jakútsk, kaldustu borgar heims. Vetrarhiti í þessari afskekktu borg í austurhluta Síberíu fer oft niður fyrir –40°F (–40°C) og kaldasta hitastig sem mælst hefur þar er –83°F (–64°C). Vegna hins mikla kulda skilja heimamenn oft bifreiðar sínar eftir í gangi úti til að koma í veg fyrir að þær frjósi. Þótt þetta hljómi eins og staður sem fæstir myndu þora að aka um á bíl, var Marek staðráðinn í að komast þangað á mótorhjóli.

Á leiðinni glímdi ævintýramaðurinn við allt að –67°F (–55°C) frost, snjóstorma, djúpan snjó og afar erfiðar aðstæður til að ljúka draumi sínum: að aka mótorhjóli um Síberíu að vetrarlagi á 34 ára gamalli Honda XL600 LM – hjóli sem hann kallar af ástúð Elzu.

Hvað knýr Marek til að leggja í slíkar öfgakenndar ferðir inn í síberískan vetur, og hvernig lifir hann þetta af? Við settumst niður með Hvíta úlfinum til að komast að því.

Mánuður í ís

Ekki dagleg sjón hjá snjóryðjurum.

Marek fór í sína fyrstu mótorhjólaferð nítján ára gamall og elskaði aksturinn svo heitt að hann var á tveimur hjólum allt árið um kring, óháð veðri. Á leiðinni uppgötvaði hann Elefant Rally (Elefantentreffen), ævintýramót mótorhjólamanna sem haldið er árlega í Þýskalandi – í janúar. Mótið fer fram við afar erfiðar aðstæður þar sem knapar aka á staðinn og tjalda í snjónum. Þar kristölluðust hugmyndir Mareks um vetrarakstur endanlega, og hann fór að skipuleggja lengri ferðir í snjó og kulda.

Í gegnum árin hefur Marek ferðast langt norður fyrir heimskautsbaug, meðal annars til Nordkapp að vetrarlagi, nyrsta punkts Evrópu sem hægt er að ná til með vélknúnum farartækjum. Í janúar 2020 náði hann svo Jakútsk á mótorhjólinu sínu.
„Ég ferðaðist í gegnum Pólland, Úkraínu og Rússland og náði til Jakútsk á rúmum mánuði. Hver dagur var eins og þáttur í sjónvarpsseríu! Á ferðinni sló ég mitt eigið met í lengstu dagleið á mótorhjóli – eitt sinn ók ég 1.012 kílómetra í einni lotu, einfaldlega af því að það var ekki möguleiki að stoppa. Enginn hafði gert þetta áður á mótorhjóli að vetri til í Rússlandi,“ segir Marek.

Undirbúningur leiðangurs

Undirbúningur leiðangursins tók Marek sex mánuði, þó hann segi fyrri ferðir sínar til Nordkapp einnig hafa verið hluti af ferlinu – reynslan úr þeim kuldaferðum var ómetanleg á leiðinni til Jakútsk. Hann leggur áherslu á að prófa bæði hjólið, búnaðinn og sjálfan sig fyrir ferðina hafi verið lykilatriði.
„Ég þurfti að prófa búnaðinn, en líka sjálfan mig og sjá hversu sterkur ég var. Andleg þjálfun er nauðsynleg, því þú þarft að takast á við algjöra einangrun í svona leiðangri,“ bætir hann við.

Hann valdi Honda XL fyrir ferðina vegna einfaldleika og endingar. Að hans sögn skipti máli að vera á blöndungshjóli sem gæti gengið fyrir lélegu eða menguðu bensíni ef með þyrfti. XL-hjólið er loft- og olíukælt, sem þýddi að enginn kælivökvi var til staðar sem gæti frosið. Hann breytti einnig tromluhemlinum; þar sem hann þurfti oft að aka standandi og það gerði hemlun erfiða, tengdi hann aftari hemlastýringuna við stýrið.

Að auki setti hann á hjólið skíði til að halda jafnvægi í snjónum. Marek tók hugmyndina frá sænska hernum og segir skíðin hafa verið lykilatriði til að stjórna hjólinu í þungum snjó, vindi og hálku. Á malbiki lyfti hann þeim upp og ók eðlilega, en þegar þurfti gat hann lækkað þau aftur til að styðja við hjólið. Hann notaði nagladekk í leiðangrinum, þar sem flestir vegir í Síberíu eru varanlega þaktir ís og hörðum snjó.

Önnur mikilvæg ástæða fyrir vali á gömlu, traustu hjóli var hæfni þess til að þola mikinn kulda.
„Það sem fólk þarf að hafa í huga er að mikill kuldi springir málm, plast og stál ef það er ekki nægilega sterkt; kaplar dragast saman og slitna, og ég hef séð yfirgefin flutningabíla í Síberíu sem skilin voru eftir við vegkantinn vegna þess að fjöðrunin fraus,“ útskýrir Marek.
Þess vegna var Honda-hjólið snjöll ákvörðun: byggt úr sterkum efnum og með þurrkúts-smurkerfi þar sem olían rennur í gegnum grindina, heldur henni heitri og dregur úr hættu á frosti og sprungum. Hann þurfti stöðugt að fylgjast með boltum – ofherðing gat valdið broti – og sinna kaplum og vírum.
„Hemlakapallinn, til dæmis, styttist um tæpa fjóra sentímetra á ferðinni. Fjöðrunin fraus föst, þannig að hjólið varð mjög stíft, og ég þurfti stöðugt að hlusta á það og bregðast tímanlega við til að koma í veg fyrir bilun,“ segir Marek.

Búnaður og áskoranir

Þetta er harka,

Auk undirbúnings hjólsins þurfti Marek sérstakan akstursbúnað til að forðast frostskemmdir. Hann hafði þrjú pör af skóm sem hann skipti á milli við hvert stopp inni á bensínstöð, því þau frusu. Hann notaði einnig kanadískan snjósleðahjálm með sérstöku öndunargrímu til að koma í veg fyrir að skyggnið fraus. Undir Klim-akstursgallanum klæddist hann ullarnærfötum og þykkum merínóullarfatnaði sem reyndist vel – en hann segir að hann hafi ekki fundið lausn á hanskum. Hendur hans héldu áfram að frjósa, og vegna þess að rafkerfi hjólsins gaf ekki næga orku gat hann hvorki notað hita í handföng né upphitaða hanska.
„Efna-hitapúðarnir virkuðu heldur ekki – hitamunurinn á þeim og loftinu var of mikill og hendurnar einfaldlega brunnu,“ segir Marek.

Að lokum þurfti hann að undirbúa sig líkamlega og andlega. Hann þyngdist viljandi fyrir ferðina: í dagsakstri við slíkar aðstæður getur líkaminn brennt allt að 12.000 hitaeiningum.
„Jafnframt er mikilvægt að vera í góðu formi og þola kulda. Ég reyni að þjálfa kuldaþol mitt eins langt og mögulegt er. Hugarfarið skiptir líka öllu máli – þú mátt ekki hugsa neikvætt. Þú verður að ganga út frá því að allt fari vel og halda áfram,“ segir hann. Hann taldi sig oft tala við sjálfan sig til að halda mótinu og gefast ekki upp.

Hættur á leiðinni

Vel nelgt og ekki veitir af

Það sem knýr Marek áfram er ekki aksturinn sjálfur, heldur áskorunin og hindranirnar sem hann sigrast á. Og hættur voru nægar á ísnum á leiðinni til Jakútsk: þreyta og örmögnun sóttu fljótt að, og eftir því sem hann færðist austar varð kuldinn meiri.

Hann líkir ferðinni við fjallgöngu: því meira sem þú reynir á þig, því örmagnaðri verðurðu og aðstæðurnar harðari. Bíll fylgdi honum á ferðinni, því í tilfelli slyss myndi hjálp ekki berast tímanlega – Síbería er afar afskekkt, og jafnvel minniháttar slys geta verið banvæn í slíku frosti.
„Heimamenn sögðu mér að oft séu sjúkrabílar ekki einu sinni sendir á slysstaði – aðeins hreinsunarsveitir, því fólk lifir einfaldlega ekki lengi í kuldanum,“ segir hann.

Hættulegasti þátturinn að hans mati voru flutningabílar. Umferð er lítil í austurhluta Síberíu og bílstjórar búast ekki við að sjá mótorhjól á veginum.
„Þegar flutningabíll fer fram hjá þér,“ rifjar Marek upp, „skellur á þér sprengja af snjó og vindi í hvert skipti, og hætta er á að hann rekist í þig, þú blásir út af veginum eða dettir – skyggnið verður bókstaflega ekkert.“

„Þversagnakennt er auðveldara að ferðast um Síberíu að vetri til en á sumrin. Flestir flutningar fara fram á veturna þegar árnar eru frosnar – þá eru lagðir ísvegir og jafnvel 70 tonna þungir bílar aka þar. Þegar ég fór yfir Lenafljót fann ég raunverulega hvað vetur þýðir. Loftið var –47°C og þegar ég kom út á ísinn leið mér eins og ég væri lokaður inni í hylki af kulda. Mér fannst hjálmurinn og gallinn skreppa saman. Kuldaáfallið neðan frá var svo mikið að ég missti einbeitingu um stund. Hitinn á ánni fór líklega niður í –60°C. Ég þurfti að aka 27 kílómetra við þessar aðstæður – 27 kílómetra af hreinu helvíti. Tilfinningin var ólík öllu sem ég hef upplifað áður,“ segir Marek.

Að finna eldsneyti var heldur ekki alltaf auðvelt: hann bar með sér varabensín fyrir að minnsta kosti 300 km akstur, því sums staðar í Síberíu eru yfir 500 km milli bensínstöðva.

Á leiðinni mætti hann mikilli gestrisni. Rússneskir mótorhjólamenn höfðu heyrt af ferð hans til Jakútsk og buðu honum gistingu og máltíðir.
„Margir í Síberíu eiga lítið, en bjóða samt allt sem þeir hafa. Við erfiðar aðstæður hjálpast fólk að – enginn skilur annan eftir úti á veginum, því það getur snúist um líf og dauða. Ferðin kenndi mér að það eru stjórnmál sem skapa vandamál, ekki fólkið,“ segir hann. Hann gisti oft hjá heimamönnum og á gistihúsum; stundum svaf hann í upphituðum bílskúrum. „Tjaldútilegur kom ekki til greina í þessum kulda, og gestrisnin var ómetanleg,“ bætir hann við.

Þegar hann loks náði Jakútsk fylltist hann sterkum tilfinningum – honum fannst ekkert ómögulegt.
„Fyrir ferðina sögðu margir að ég væri að leika mér að lífinu að óþörfu. En ég komst alla leið og var ólýsanlega hamingjusamur,“ segir Marek.