Fyrir meira en hundrað árum síðan heimsótti bresk- ur ævintýramaður Ísland á mótorhjóli en þá voru aðeins tveir bílar í landinu.

Árið er 1913 og ungur bókari frá Uxbridge í London er um það bil að fara um borð í skip á leiðinni til Íslands. Það sem er sérstakt við þetta ferðalag hans er að með í för er Rover-mótorhjólið hans sem hann hyggst nota til ferðalags um eyjuna. Stefnan var sett á að sjá hvort hægt væri að þvera hana og kanna vegi fyrir aðra sem gætu haft áhuga á að gera slíkt hið sama, enda skrifaði L. W. Spencer fyrir tímarit sem kallaðist Motorcycling. Hann hafði unnið það sér til nokkurrar frægðar á Englandi að verða fyrstur á mótorhjóli upp á nokkra fjallstoppa eins og Snowden, ásamt því að keppa á Morgan þríhjóla kappakstursbílum

Þótt myndin sé óskýr sést vel að hér er á ferðinni Rover-mótorhjól frá 1913. Kunnugir þekkja eflaust Ingólfsfjall og áin er því líklegast Varmá.

Það var fyrir tilviljun að undirritaður frétti af greininni um þessa för við lestur gamalla dagblaða á timarit.is. Í Vísi þann 2. september 1955 er fjallað um að 1913 hafi Englendingur ætlað yfir Ísland á bifhjóli og er sagt frá því með skemmtilegum hætti hvernig eintak af blaðinu komst hingað til lands. Sem betur fer fyrir undirritaðan var tilgreint í hvaða tölublaði greinin birtist og hófst því leitin um víðfeðmar lendur veraldarvefsins. Leitin tók tvö ár og tókst að lokum að hafa uppi á henni og birtist ferðasagan í fjórum tölublöðum, alls rúmar 20 síður með fjölda mynda. Spencer lýsir þar för sinni á Þingvelli, ferð austur fyrir fjall yfir Hellisheiði og upp að rótum Heklu, ásamt fleiri  ferðum að Reykjafossi og Keflavík, alls um 500 enskar mílur. Við drepum hér niður í frásögn hans af því þegar hann kemur til Þingvalla í fyrsta skiptið

Forsíðu greinarinnar prýðir þessi mynd af hjóli L. W. Spencer í miðri Almannagjá eða Allmen’s Chasm. Bókin um land miðnætursólarinnar er um ferð hans til Noregs árið áður

„Þegar ég kom aftur að Geithálsi, beygði ég skarpt til hægri á veginn til Þingvalla, sem lá yfir breiða hásléttu sem náði á tímabili 1.110 feta hæð. Bráðum fór vegurinn að lækka aftur þar til að Þingvallavatn, drottning íslenskra vatna, kom í ljós. Það var mjög fallegt í sólskini síðdegisins og blár himinninn endurspeglaðist í glitrandi yfirborðinu. Langt fyrir aftan mátti sjá snævi þakta fjallstoppa og fjarlæga jökla og meðal þeirra hið fræga fjall Heklu. Undur landslagsins létu mig gleyma mér um stund en skyndilega leit út fyrir að vegurinn lægi fram af djúpri gjá en sem betur fer beygði hann til vinstri niður skarð sem kallast Almannagjá. Þetta var inngangurinn til Þingvalla. Við enda skarðsins gat ég séð láglendið breiða úr sér.“

Spencer lýsir á skemmtilegan hátt hvernig barningur það var að ferðast um landið á misgóðum reiðvegum þess tíma, en það er í of löngu máli til að gera því skil hér. Þess í stað verður ferðasagan birt í nokkrum köflum á heimasíðu sem undirritaður heldur úti um gömul mótorhjól á Íslandi á slóðinni fornhjol.is. Spencer mun hafa heimsótt fleiri lönd á mótorhjóli eins og
Noreg og mun hann hafa skrifað bók um þá ferðasögu, en leit að henni hefur ekki borið árangur ennþá. Spencer bauð sig fram til þjónustu í mótordeild breska hersins í fyrri heimsstyrjöldinni. Þar lét hann lífið í sendiferð, líklega  á mótorhjóli sínu, þegar leyniskyttahæfði hann í höfuðið í október 1914. ■

Njáll Gunnlaugsson  fyrir fréttablaðið. 2022

_______________________________________________________________________________________________________________

Fullkominn gripur á sínum tíma

Rover-mótorhjólið þótti vel heppnað enda var það með 3,5 hestafla mótor í miðri, demantslaga grind og að framan var tvískiptur gaffall með gormum að framan. Fyrsta Roverhjólið var með úðablöndungi og vélknúnum ventlum og seldust yfir 1.000 Rover-mótorhjól árið 1904.

Ári seinna hætti þó Rover framleiðslu mótorhjóla í nokkur ár til að einbeita sér að framleiðslu reiðhjóla, enda varð sölufall á mótorhjólum um þetta leyti vegna tilrauna annarra framleiðenda sem þóttu ekkert sérlega vel heppnaðar. Árið 1910 var svo mótorhjólaframleiðslan sett aftur í gang og John Greenwood sem seinna hannaði fyrir Sunbeam, fenginn til að koma með endurbætta útgáfu 3,5 hestafla hjólsins með Bosch-kveikju og Brown & Barlow-blöndungi. Hjólið kom með Druid-framgaffli og var kynnt á Olympia-sýningunni árið 1910 og seldust 500  eintök af því hjóli 1910 – 11. Það var á slíku hjóli sem L. W. Spencer kom til Íslands árið 1913. ■

Njáll Gunnlaugsson  fyrir fréttablaðið. 2022